Co w numerze 121

Rok 2015 dla folku

Granice folku podlegają coraz częstszym rewizjom, poszerzają się zarówno w ramach gatunku (coraz silniejsze filiacje z world music, coraz większa rzesza uczniów wiejskich muzykantów i śpiewaczek), jak i w obszarze międzygatunkowej „ziemi niczyjej” (z udziałem muzyki współczesnej, jazzu, muzyki dronowej czy avant-folku i rozmaitych eksperymentów). Zaryzykowałbym twierdzenie, że ciekawsze rzeczy dzieją się obecnie na obrzeżach folku czy poza nim (lecz z jego udziałem) niż w mainstreamie gatunku. Owocuje to oryginalnymi projektami i wydawnictwami (wystarczy, że wymienię „Requiem ludowe”), które mogą być szczególnie skuteczne w promocji polskich ludowych tradycji muzycznych w świecie.

(Remigiusz Mazur-Hanaj)

Dotknąć innego świata Justyna Cząstka-Kłapyta

Dr Justyna Cząstka-Kłapyta – etnomuzykolog, etnolog i antropolog, autorka książki Kolędowanie na Huculszczyźnie – oraz jej mąż, dr Piotr Kłapyta – geograf, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, multiinstrumentalista i folklorysta-pasjonat rozmawiali o miłości do gór, zwyczajach kolędniczych, niezwykłej Huculszczyźnie i zaskakujących kolejach losu z wolontariuszkami Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS, Weroniką Ryczkowską i Justyną Goluch.

Jaka Wigilia, taki cały rok Zwyczaje bożonarodzeniowe

Nie ma piękniejszych świąt, szczególnie świąt Bożego Narodzenia, niż te spędzane na wsi. Każdego roku wracałam do miejsca, gdzie się urodziłam, żeby poczuć ich wyjątkowość, przekonać się z przyjemnością, że tradycje, które je tworzą, nie przeminęły. Sześć lat temu znów tu zamieszkałam, wraz z moją własną, najbliższą rodziną i stałam się częścią przekazu tradycji.
fot. M. Wójtowicz

Ta muzyka jest jak dom... Kapela Maliszów

Grają tradycyjną muzykę okolic powiatu gorlickiego. Tworzą też własne utwory w swoim stylu. Wykorzystują instrumenty, które odziedziczyli po przodkach, kolejne budują sami. Zawładnęli polską i światową sceną, łącząc folk, world music i muzykę tradycyjną w jedno. Podczas ostatniej edycji Mikołajek Folkowych wystąpili w projekcie Folk Off z Kapelą ze Wsi Warszawa. Z Kapelą Maliszów (Janem, Kacprem i Zuzanną) po występie rozmawiała Monika Koziołek-Sulima.

Dużo słodyczy i trochę pestek [folk a sprawa polska]

Obejrzałem Watermelona. Może to zdanie nie brzmi najpiękniej, a jednak zawiera w sobie stuprocentową prawdę i mogłoby (powinno) być zakończone wykrzyknikiem. Jaki był? Błyskotliwy, mądry, niezwykle pomysłowy, był owocem nieskrępowanej, wirtuozerskiej – powiedziałbym – wyobraźni. No i był bardzo zabawny, pełen lekkiego, ale wspaniałego poczucia humoru. A wreszcie, przy wszystkich stylistycznych woltach, które prezentują jego wykonawczynie, był mocno osadzony w kulturze tradycyjnej. Jednocześnie opowiadał o współczesności, a może po prostu, jako dziełko uniwersalne – o każdych czasach. O kobietach przede wszystkim, ale interesująca to nauka również dla mężczyzn.
Czymże jest ów Watermelon, bo pewnie nie wszyscy potencjalni Czytelnicy wiedzą? Aż dotąd udało mi się omijać ścisłe, wiążące określenia. I to nie przypadkiem. Łączy on bowiem w sobie elementy koncertu, spektaklu i performance’u. Najtrafniejszy wydaje mi się jednak termin spektakl – godzinne sceniczne dzieło, które przygotowały, wyreżyserowały, umuzyczniły i wykonały członkinie tria Sutari: Basia Songin, Zosia Barańska i Kasia Kapela. „Umuzyczniły”, czyli przygotowały zestaw piosenek i pieśni, opartych głównie na tematach ludowych, tradycyjnych i same – oczywiście na żywo – zaśpiewały. Akompaniowały sobie w tym śpiewaniu z rzadka i to na takich „instrumentach” jak: wanna, woda, rury hydrauliczne, klucze mechaniczne, że o kuchennych sprzętach codziennego użytku nie wspomnę, bo to poniekąd oczywiste.

Między obecnymi ulicami... Przemysłowy Lublin

Wraz z pojawieniem się na terenie dzisiejszego Lublina pierwszych osad ludzkich, zaczął powstawać również prymitywny przemysł. Już w okresie neolitu (bo z tego okresu pochodzą udokumentowane ślady ludzi w późniejszym Kozim Grodzie) istnieli wyspecjalizowani „rzemieślnicy”.

A może lokalny bazarek? Magiczny świat konsumpcji

Wyprawa do sklepu i robienie zakupów mogą być zarówno przyjemne, jak i nieprzyjemne. Nierzadko w jednym miejscu możemy znaleźć wszystko, co jest nam niezbędne (a nawet to, czego nam nie potrzeba), innym razem, żeby coś zdobyć, trzeba wykazać trochę zaangażowania. Nie ulega wątpliwości, że współczesny świat cechuje nadmiar dostępnych dóbr1, a najbardziej nurtującą współczesnego człowieka kwestią jest nie to, czy coś jest lub niebawem będzie w jego zasięgu, tylko to, czy będzie go na to stać. Konsumujemy niemalże przez cały czas. Amerykański socjolog, George Ritzer, zauważa, że „konsumujemy wiele oczywistych rzeczy – szybkie dania, T-shirty, dzień w Disney Worldzie – i dużo innych, które już tak oczywiste nie są (wykład, usługę medyczną, dzień na stadionie baseballowym). Konsumujemy liczne towary i usługi, które są nam niezbędne do życia, i mnóstwo innych, na które po prostu mamy ochotę”2. Nawet przebywając we własnym domu, możemy robić zakupy, obecnie najczęściej przez Internet, a nie tak dawno jeszcze poprzez katalogi wysyłkowe czy przez telefon. Ten nieskończony świat współczesnej konsumpcji analizuje George Ritzer w publikacji Magiczny świat konsumpcji.

Tam na hori Czereszeńka Bez śpiewu – dzień stracony

Za tę płytę długo nie mogłam się zabrać. Spodziewałam się usłyszeć świat, jaki znali moi dziadkowie – czyli dla mnie daleki i praktycznie nieosiągalny. Już dawno zauważyłam, że mój zasób słownictwa jest uboższy niż moich rodziców oraz że w wielu przypadkach posługuję się już słowami, będącymi polskimi naleciałościami. Nie tylko brak czasu i bariery językowe powstrzymywały mnie przed puszczeniem płyty. Czytając spis utworów, nie znalazłam ani jednego znajomego tytułu. Jakież więc było moje zaskoczenie! Mimo że melodie były mi nieznane, cały czas nie mogłam pozbyć się wrażenia, że w jakiś niesamowity sposób są mi bliskie. Na tyle, że przestałam zwracać uwagę na to, co powiedzą sąsiedzi i zaczęłam śpiewać razem z wokalistami. Na cały głos!

Książki

Karpacki świat Bojków i Łemków. Roman Reinfuss. Fotografie Anna Chudzik (red.); Muzyka wiejskich kapel z Podkarpacia Jerzy Dynia; Bazyli Albiczuk. Ogrody Agnieszka Mikszta (red.)

Jędrzejówka–Radzięcin. Muzyczna reaktywacja

Radzięcin i Jędrzejówka leżą w zachodniej, najbardziej górzystej części Roztocza. Do lat 50. i 60. były to miejscowości tętniące muzyką, śpiewem i tańcem. Tu i w najbliższej okolicy było co najmniej dwudziestu wziętych skrzypków, klarnecistów, harmonistów oraz wielu świetnych śpiewaków i śpiewaczek. A także istniejące od „przedwojnia” orkiestry dęte, praktykujące tradycyjny repertuar.

Folk Off (Tour) – „miejsce” dla zbuntowanych muzyków

„Folk Off” to audycja IV PR. Polskiego Radia o muzyce świata, muzyce bez granic, prowadzona przez Macieja „Szaję” Szajkowskiego – muzykanta Kapeli ze Wsi Warszawa oraz R.U.T.Y., dziennikarza, promotora brzmień ludowych i alternatywnych. Ten program zabiera nas w podróż wokół folku, ale folku niekoniecznie tradycyjnego. Jest to muzyka „drugiego obiegu”. Artyści robiący ukłon w stronę muzycznych korzeni, lecz jednocześnie próbujący poprzez sztukę wyrazić własną indywidualność, czują się tu dobrze. Kontynuacją tego radiowego przedsięwzięcia była zeszłoroczna trasa pod nazwą Folk Off Tour. Cykl koncertów, na których zagrało trzydziestu muzyków (czyli cztery zespoły), zagościł w Lublinie, Krotoszynie, Krakowie, Warszawie i Gdańsku. To, jak pisano w Internecie, „bezprecedensowe wydarzenie” zorganizowała Transetnika – stowarzyszenie propagujące dźwięki etno z polskiego podwórka.

Jubileusz Belriguardo

- Co łączy medycynę z muzyką?
- Muzykoterapia.
- Co łączy medycynę z tańcem?
- Zwichnięta kostka.
Trudno uwierzyć, że ten „suchar” nie dotyczy taranteli – szaleńczo, ale też niezwykle precyzyjnie wykonywanej przez Zespół Tańca Dawnego Belriguardo, który działa przy Młodzieżowym Domu Kultury nr 2, przy ul. Bernardyńskiej 14a w Lublinie. Wirujące jak u derwiszy obroty tancerze zespołu wykonują perfekcyjnie.