Polska pieśń i muzyka ludowa

Folklor słowno - muzyczny województwa lubelskiego - niezwykle bogaty w gatunki, formy i przekazy - doczekał się długo oczekiwanego całościowego opracowania. Czwarty tom serii Polska pieśń i muzyka ludowa, wydawanej pod auspicjami PAN, został przygotowywany zespołowo pod kierunkiem prof. Jerzego Bartmińskiego przez folklorystów i etnomuzykologów UMCS, a ukazuje się pod nazwą Lubelskie w edytorskim opracowaniu lubelskiego wydawnictwa muzycznego Polihymnia. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona zainteresowanych tradycyjną ludową muzyką i śpiewem, a więc nie tylko naukowców, badaczy folkloru, etnomuzykologów, etnografów, dialektologów i etnolingwistów, ale przede wszystkim do nauczycieli promujących idee "małych ojczyzn", do młodzieży doceniającej wagę tradycji i sympatyzującej z ruchem folkowym, do regionalistów działających w towarzystwach regionalnych, instruktorów zespołów folklorystycznych i do wszystkich, którzy szukają autentycznych zapisów lokalnego folkloru wokalno - muzycznego; także do działaczy zajmujących się kulturą w urzędach gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Tom zawiera 5 200 (z wariantami - ponad 7 tysięcy) ludowych pieśni, też oracji, powinszowań, zawołań, rymowanek oraz melodii instrumentalnych, które zapisywano w latach 1953-2009 w czasie badań terenowych. Nagrania są w większości zgromadzone w Archiwum Etnolingwistycznym UMCS.

We Wstępie do całości jest mowa m.in. o granicach regionu - obecnych i historycznych, o gwarach Lubelszczyzny i specyfice ludowego języka poetyckiego; o stosunku prezentowanegodzieła do zbiorów Oskara Kolberga. Kolejne części tomu Lubelskie obejmują:

Część I - Pieśni i obrzędy doroczne:
- Adwent, wigilia Bożego Narodzenia, szczodraki i powinszowania; kolędy bożonarodzeniowe i noworoczne, życzące dla gospodarzy, dla chłopców i dziewczyn; chodzenie ze zwierzętami; widowiska bożonarodzeniowe: diałogi; jasełka; herody; szopka; wesele krakowskie
- kusaki
- pieśni wielkopostne i wielkanocne; dyngus, gaik; taraton, zelman, chachułki
- pieśni sobótkowe; pieśni żniwne i dożynkowe; pieśni zaduszkowe

Część II - Pieśni i obrzędy rodzinne:
- chrzciny i pieśni chrzcinowe
- wesele - opisy przebiegu i pieśni weselne lubelskie,zamojskie i chełmskie
- przyśpiewki weselne
- pogrzeb - lamenty i pieśni pogrzebowe

Część III - Pieśni i teksty sytuacyjne:
- kołysanki
- folklor dziecięcy - wyliczanki, przezywanki, piosenki dla dzieci
- pieśni biesiadne, przyśpiewki taneczne i zabawowe
- zawołania na zwierzęta, pieśni i przyśpiewki pasterskie
- pieśni żołnierskie, wojenne i historyczne
- pieśni obywatelskie i patriotyczne
- pieśni nabożne i pielgrzymkowe, pieśni "za Obrazem", pieśni o papieżu
- pieśni dziadowskie

Część IV - Pieśni powszechne:
- ballady
- pieśni i przyśpiewki zalotne i miłosne
- przyśpiewki frywolne, refleksyjne i żartobliwe

Część V - Pieśni stanowe i zawodowe:
- rodzinne, sieroce, regionalne i etniczne, emigracyjne,zawodowe, myśliwskie, więzienne
- indeksy zbiorcze wykonawców i miejscowości
- bibliografia źródeł i opracowań

Część VI - Muzyka instrumentalna:
- instrumentarium muzyczne - bogata dokumentacja zdjęciowa prezentująca zasoby muzealne (Muzeum Wsi Lubelskiej, Muzeum Lubelskie w Lublinie i Muzeum Okręgowe w Zamościu), jak też eksponaty z prywatnych kolekcji (m. in. Z. Butryna, A. Bednarza, M. Pomorskiego);
- instrumentaliści i kapele - laureaci znaczących festiwali i konkursów folklorystycznych (jak Kapela Dudków ze Zdziłowic, Kapela Bździuchów, skrzypkowie Aleksander Kowal i Stefan Wrona), jak też wybitni muzycy, którzy w nurcie festiwalowym nie zaistnieli (m. in. Paweł Słowik, Stanisław Knap, Jan Koter);
- zapisy nutowe - różnorodny repertuar o charakterze ponadregionalnym (polki, oberki, walczyki) i lokalnym (tańce regionalne, tańce-zabawy, melodie obrzędowe i in.).

Do każdej części Lubelskiego jest dołączona płyta CD z oryginalnymi wykonaniami pieśni przez ludowych wykonawców, a do części VI - 2-płytowy album z archiwalnymi nagraniami muzyki instrumentalnej.

Prof. dr hab. Roch Sulima z Instytutu Kultury Uniwersytetu Warszawskiego, recenzent wydawniczy tomu, napisał: "Edycja Lubelskiego ma znaczenie fundamentalne dla kulturowej tożsamości nie tylko mieszkańców Lubelszczyzny, choć przede wszystkim dla nich stanowi niezbywalny "kapitał kulturowy", znak orientacyjny o dużej sile scalającej i kodyfikującej. W czasie, kiedy zaczynają ważyć "tradycje wynalezione", tom Lubelskie przynosi "tradycję odnalezioną" (aktualizowaną). W "Europie ojczyzn" mamy coraz częściej do czynienia z "wytwarzaniem lokalności", która zdaje się kompensować skutki nieuchronnej globalizacji. W kontekście Lubelskiego, przypomniane wyżej kategorie, przestają brzmieć jak liczmany epoki współczesnej, odsyłają do kulturowych realiów."