Od redakcji

Pierwsze wzmianki o bytności Cyganów na ziemiach polskich datuje się od około XV wieku i już właściwie od tego czasu próbowano podporządkować ich tryb życia obowiązującym w państwie prawom. Ich egzotyczna uroda, odrębność kulturowa, przymus wędrowania, a przede wszystkim sposób zarobkowania nie zjednały im przychylności władz i społeczeństwa. Zawsze widziano w nich ludzi wolnych, kolorowych, bez obowiązków płacenia podatków i zwierzchności, bez konkretnego majątku ale za to dumnych, sprytnych, przestrzegających swoich własnych praw. To wyobrażenie Cyganów pokutuje do dziś dnia.

Czy Cyganie-Romowie żyją z nami, czy obok nas? W latach 60. zabroniono Cyganom wędrówki, co miało im ułatwić zasymilowanie się ze społeczeństwem, regularną edukację i dostosowanie swoich zwyczajów do prawa polskiego. Ale sami Cyganie dbają o zachowanie swojej tożsamości, ciągle obowiązuje zasada romanipen, która wyznacza sposób postępowania w większości sytuacji życiowych.

Jednak powoli coś się zmienia - Romki z Krakowa z Nowej Huty zakładają Stowarzyszenie Kobiet Romskich i samodzielnie podejmują ważne decyzje dotyczące ich samych i rodziny, w Gorzowie Wielkopolskim rzeźbiarz Karol Parno Gierliński wydaje pierwszy w historii narodu romskiego elementarz, gdzie "celem publikacji elementarza dla dzieci romskich jest propagowanie języka romskiego w mowie i w piśmie oraz wiedzy o kulturze romskiej", zawsze na bardzo wysokim poziomie stoi gra na instrumentach, taniec i śpiew, co skutkuje sporą ilością festiwali muzyki cygańskiej i zaproszeniem do współtworzenia spektaklu teatralnego.

Uleganie stereotypom jest wygodne ale całkowicie nieprzydatne: nie wszyscy Cyganie wędrują, nie zawsze Cyganka prawdę powie, nie zawsze Cygan raz przez wieś przejdzie i - w domyśle - coś ukradnie. Nieraz już zostanie na tej wsi i stanie się dobrym sąsiadem.