Nowości książkowe

Za tamtą górą
Antoni Kroh

Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2016

Książka jest autorską opowieścią o Łemkach – od wieków żyjących w Beskidzie Sądeckim i Niskim, w latach 1945–1946 przesiedlonych w trybie „dobrowolno-przymusowym” na Ukrainę, zaś w 1947 roku, podczas akcji „Wisła”, deportowanych i rozproszonych na Ziemiach Zachodnich. Czytamy o tych, którym z niemałym trudem udało się wrócić, choć już nie na swoje, o odnajdywaniu się w nieprzyjaznych realiach PRL, pierwszych koncertach zespołu Łemkowyna, łemkowskich zlotach – Watrach, przywiązaniu do tradycji, kultury, języka. Autor pisze o sprawach niełatwych – lustro łemkowskie odbija także polskie problemy.
Antoni Kroh – historyk kultury, literat, etnograf, tłumacz prozy słowackiej i czeskiej. Pracował w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem i Muzeum w Nowym Sączu. Organizator karpackich konkursów sztuki ludowej, komisarz wystaw „Łemkowie”, „Duchy epoki, czyli pierwsza wojna światowa trwa do dziś”, „Spisz” i innych. Wieloletni współpracownik pisma Instytutu Sztuki PAN „Polska Sztuka Ludowa”, wykładowca Collegium Civitas. Opublikował m.in.: studium etnograficzne Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich, książkę Sklep potrzeb kulturalnych na temat kultury Podhala, będącą zarazem wspomnieniem z dzieciństwa w Bukowinie Tatrzańskiej, zbiór esejów na temat relacji polsko-czeskich O Szwejku i o nas. Jest autorem nowego tłumaczenia Losów dobrego żołnierza Szwejka czasu wojny światowej Jarosłava Haška.

Festum Folkloricum. Performatywność folkloru w kulturze współczesnej. Rzecz o międzykulturowych festiwalach folklorystycznych
Joanna Dziadowiec

Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2016

Celem pracy było zbadanie, czy specyficzne – z jednej strony wyreżyserowane, z drugiej odrealnione, świąteczne, ludyczne i zrytualizowane – międzykulturowe praktyki folklorystyczne (sceniczne i zakulisowe) mogą dać odpowiedź na wyobcowanie i bierność człowieka we współczesnym świecie. Festiwale folklorystyczne, stanowiąc pomost między kulturami, usposabiają ich uczestników do poznania, porównania, zrozumienia, akceptacji bądź negacji, integracji, ale także rywalizacji i konfliktu, przy czym zawsze owocują wymianą i przemianą. Równocześnie są one okazją do umocnienia i manifestowania własnej tożsamości oraz wyznawanych wartości. W sytuacji zwielokrotnionego i wyeksponowanego spektaklu otwierają drogę do interpretacji współczesnej kultury jako widowiska. Ta swoista seria performance’ów może stanowić zarówno przewodnik po różnorodności kulturowej, jak i reprezentację rzeczywistości społeczno-kulturowej. Książka jest podsumowaniem badań terenowych autorki przeprowadzonych w latach 2006-2011 wśród uczestników 37 europejskich festiwali folklorystycznych i folkowych (12 krajów). Praca otrzymała w 2014 roku I nagrodę w konkursie na najlepszą pracę doktorską, organizowanym przez Narodowe Centrum Kultury.

Kultura ludowa Górali Sądeckich. Od Kamienicy, Łącka i Jazowska
Katarzyna Ceklarz, Magdalena Kroh (red.)

COTG PTTK, Kraków 2016

Monografia składa się z 21 artykułów historyczno-etnograficznych poruszających zagadnienia dotyczące m.in. stroju, obrzędowości dorocznej i rodzinnej, rolnictwa, pasterstwa i pożywienia, rzemiosła, sztuki, muzyki i tańca, a także budownictwa, demonologii, historii i podziałów etnograficznych na subregiony. Jest to pierwsza tak obszerna praca naukowa dotycząca dziedzictwa kulturowego Górali Sądeckich. Książka liczy 650 stron, zawiera 230 fotografii i rycin (w tym wiele archiwalnych, publikowanych po raz pierwszy), a także mapy i szkice. Wśród autorów znalazło się wielu wybitnych specjalistów z dziedziny etnografii, m.in. badacze wywodzący się ze środowiska sądeckiego: Maria Brylak-Załuska, Aleksandra Szurmiak-Bogucka, Zbigniew Wolanin czy Adam Bartosz. Książka jest siódmym tomem w cieszącej się coraz większym zainteresowaniem serii wydawniczej Biblioteki Górskiej COTG PTTK, poświęconej kulturze grup etnograficznych Małopolski. Do tej pory we współpracy z województwem małopolskim ukazały się monografie Górali Babiogórskich, Orawskich, Spiskich, Zagórzańskich, Pienińskich i Kliszczackich. „Wydawnictwo jest ogromnym dokumentem prezentującym kulturę Górali Sądeckich. Wiele wątków sygnalizuje jak współczesne życie tej ludności determinuje ciągłość kulturowa, odwołująca się do tradycji" - prof. dr hab. Jan Święch.