II Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne

W dniach 16-17 marca odbyło się w Warszawie II Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne. Głównym organizatorem było powstałe w ubiegłym roku Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne, a współorganizatorami były: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koło Naukowe Etnomuzykologii, działające w tymże instytucie.

Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne to jedno z nielicznych krajowych spotkań naukowych dotyczących etnomuzykologii. Istnieją podstawy, by sądzić, że zarówno powstanie PSE, jak i organizacja seminariów, są odpowiedzią na realną potrzebę dyskusji oraz prezentacji wyników badań i obserwacji dotyczących całego zespołu zjawisk związanych z kulturą ludową, które dotychczas nie znajdowały wspólnej platformy wypowiedzi.

Podczas dwudniowego spotkania uczestnicy mieli możliwość wysłuchania aż trzydziestu pięciu prelegentów. Duża liczba referujących skłoniła organizatorów do wprowadzenia sesji równoległych, co zmusiło do wyboru pomiędzy poszczególnymi wystąpieniami.

Po otwarciu konferencji przez dyrektor Instytutu Muzykologii UW - prof. Sławomirę Żerańską-Kominek, wykład inauguracyjny pt. "Przekaz tradycji w warunkach 'płynnej nowoczesności'. Znaczenie rytuału a próby utrwalenia instytucjonalnego" wygłosiła prof. Anna Czekanowska-Kuklińska. Punktem wyjścia referatu było pojęcie "płynnej nowoczesności" Zygmunta Baumana. Prof. Czekanowska zwróciła uwagę nie tylko na ciągle ewoluującą w różnych kierunkach kulturę, ale także na zauważalny obecnie zwrot ku kulturom azjatyckim. Zmienność i konsumpcjonizm współczesnego świata skierował zainteresowania ludzi młodych w stronę Azji - kultury o zdecydowanie dłuższej tradycji, będącej kontrapunktem dla zamerykanizowanego świata, którego funkcją jest prostota i wygodnictwo - mówiła prof. Czekanowska. Kultury azjatyckie zdają się oferować współczesnemu człowiekowi swego rodzaju autentyzm, ale zwrot ku Azji jako kolebce kultur i religii wymaga także od Azjatów autorefleksji nad własnymi tradycjami i kulturą - podkreślała badaczka.

Wystąpienia konferencyjne zostały zgrupowane w następujące bloki tematyczne: "Z badań nad kulturami pozaeuropejskimi", "Z badań nad tradycjami muzycznymi Polski wschodniej", "Z zagadnień ożywiania i rekonstruowania tradycji muzycznych", "Z badań nad sytuacją wykonawców muzyki ludowej i popularnej", "Inspiracje muzyką tradycyjną", "Z badań nad tradycjami muzycznymi Karpat", "Z badań nad tradycjami społeczności polskich na Wschodzie", "Wokół tradycji muzycznych Śląska" i "Tradycje i źródła w etnomuzykologii". Ponadto odbyły się także trzy bloki praktyczne: warsztaty białoruskich pieśni wiosennych, prowadzone przez Annę Fionik, projekcja filmu "Muzykanci z miasta" wraz ze zdjęciami Piotra Baczewskiego oraz warsztaty muzyki jawajskiej, prowadzone przez Dawida Martina i członków Warsaw Gamelan Group. Odbyło się również zebranie sprawozdawcze Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego, a także prezentacja działalności Koła Naukowego Etnomuzykologii Studentów Instytutu Muzykologii UW.

Na zakończenie konferencji głos zabrał prof. Jan Stęszewski w wystąpieniu "Obecne potrzeby polskiej etnomuzykologii". Ten zasłużony dla polskiej etnomuzykologii badacz, zwrócił uwagę na kilka istotnych kwestii, m.in. na potrzebę wypełniania luk w wiedzy etnomuzykologicznej, zredagowanie dotąd nieopracowanych badań, powołanie centralnego ośrodka koordynującego wszystkie badania, potrzebę stworzenia dobrej metodologii badań oraz metod transkrypcyjnych, potrzebę refleksji nad współczesnymi zjawiskami, takimi jak world music oraz kontaminacjami folkloru z popem i innymi gatunkami. Jednym z ważniejszych postulatów wysuniętych przez prof. Stęszewskiego była idea zorganizowania badań terenowych, obejmujących swym zakresem teren całej Rzeczpospolitej. Ich przeprowadzenie umożliwiłoby poczynienie analiz etnomuzykologicznych i socjologicznych, ukazując podobieństwa i różnice pomiędzy dziewiętnastowiecznymi danymi etnograficznymi, zebranymi przez Oskara Kolberga, materiałami z okresu międzywojennego, oraz zbiorami z lat powojennych, zgromadzonymi w ramach ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego zorganizowanej przez Instytut Sztuki we współpracy z Polskim Radiem.

W swoim wystąpieniu prof. Stęszewski zwrócił uwagę na kilka błędów w obecnej działalności środowiska etnomuzykologicznego, m.in. na fakt spadku kompetencji starszej generacji, wynikający z tego, że wielu zasłużonych etnomuzykologów, dawniej badaczy terenowych, stało się dziś badaczami gabinetowymi. Głos krytyczny dosięgnął także ruchu wydawniczego, który w swym obecnym kształcie jest - wedle słów prof. Stęszewskiego, "niekompetentny i piracki", gdyż często publikacje wydawane są bez koniecznego krytycznego komentarza, co w efekcie prowadzi do wypaczeń w obrazie muzyki ludowej.

Pomimo tych krytycznych uwag przedstawionych w zamykającym konferencję wykładzie, należy zauważyć, że wystąpienia podczas II Krajowego Seminarium Etnomuzykologicznego dobrze rokują na przyszłość w dziedzinie krajowej etnomuzykologii. Wśród referatów wiele było tematów świeżych, dotąd niezbadanych, wiele dociekań prowadzonych jest na podstawie badań terenowych (nierzadko w bardzo odległych zakątkach, m.in. w Indonezji czy Teksasie). Optymizmem napawa także duża liczba referentów.

Niewątpliwie tego typu przedsięwzięcia jak KSE odgrywają bardzo dużą rolę w wymianie doświadczeń i wyników własnych badań i obserwacji, nie tylko między naukowcami, ale także praktykami, ponieważ dopiero z połączenia tych dwóch perspektyw - praktyka i teoretyka, możliwe jest uzyskanie pełnego obrazu danego zjawiska.

W czerwcu tego roku pod adresem www.etno.imuz.uw.edu.pl w sieci pojawi się pierwszy numer czasopisma "Etnomuzykologia Polska", na które złożą się teksty referatów z I Krajowego Seminarium Etnomuzykologicznego. Teksty z omawianej tu drugiej edycji Seminarium znajdą się w numerze drugim tegoż czasopisma.

Kolejne Seminarium Etnomuzykologiczne planowane jest w przyszłym roku. Organizatorzy zapraszają zarówno do biernego, jak i do czynnego w nim uczestnictwa. Abstrakty wystąpień można nadsyłać do 30.11. 2013 r.

Bieżące informacje na temat działalności Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego znaleźć można na stronie internetowej www.facebook.com/PolskieSeminariumEtnomuzykologiczne.