Bozidar Jezernik, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników.

"Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników" to rozszerzona wersja książki "Dezela, kjer je vse narobe" wydanej po słoweńsku w 1998 roku. Autor Bozidar Jezernik jest wybitnym etnologiem, znawcą antropologii kulturowej i wykładowcą na Uniwersytecie w Lublianie. W swojej najnowszej książce rozwiewa wiele mitów o Bałkanach, których źródła znajdują się w pomyłkach zachodnich podróżników od XVII aż do początku XX wieku.

W książce doskonale widać jak sposób podróżowania, przekazywania wiadomości i opisywania dziejów wpływa na rozumienie świata. Pozornie bezstronni zachodni badacze nie starali się go przybliżyć, ukazać wielowarstwowości, kolorytu, wieloznaczności a jedynie skupili się na jego dziwactwach i odmienności, zupełnie nie mogąc odnaleźć się w bałkańskich relacjach. Julia Kristeva twierdzi że Europejczycy, opisując w tak przesadny i barwny sposób "bałkańskich dzikusów" wyraźnie zaznaczali to, co w "cywilizowanym" świecie zostało dawno odrzucone, czyli "obcość naszej tożsamości". Czytamy więc o Czarnogórcach zaabsorbowanych jedynie sprawami zemsty i śmierci, którzy nie poświęcają czasu na myślenie o miłości, seksie czy przyjemnościach życia domowego.

W XVII i XVIII wieku Bałkany nie były uważane przez zachodnich podróżników za część Europy lecz Azji, a według Encyklopedii Diderota, Bośnia graniczyła z Albanią a naukowcy twierdzili, że na przykład słynny most z Mostaru wznieśli jeszcze Rzymianie, a nie Turcy. Podróż na Bałkany stawała się wyzwaniem, zmianą życia, przejściem z wolności do tyranii, barbarzyństwa krajów "krwawych widoków". Europa była aktywna, rozwinięta, świecka, nowoczesna. Bałkany co prawda zmysłowe ale jednocześnie zniewolone, dalekie od postępu, podróżnikom jawiły się jako pole walki między Wschodem a Zachodem.

Ten "najmniej znany zakątek Europy" pozostał takim aż do XX wieku, kiedy to Bałkany zbliżyły się do tej magicznej, "szlachetnej" europejskości. Jezernik stawia pytanie, czy zastępując "orientalność" europejskością, której do dziś zachodni świat odmawia Bałkanom, ich mieszkańcy nie zatracili trochę swojej tożsamości?

Książka zawiera mnóstwo błyskotliwych spostrzeżeń, pisana jest z humorem ale niestety, jej przesłanie nie jest pozytywne. Przedstawione przez autora relacje zachodnich obserwatorów więcej mówią o samych autorach, niż przedmiocie opisu. Mówią też wiele o imperialnej, roszczącej sobie prawo do wyższości cywilizacyjnej, specyfice krajów "podróżników". Niewątpliwie Bozidar Jezernik dostarczył nam niezwykle pasjonującej lektury.