Album rodzinny

"Polskie tradycje i obyczaje rodzinne" autorstwa dr Barbary Ogrodowskiej to dopełnienie poprzedniej pozycji z serii "Ocalić od zapomnienia", która dotyczyła obrzędów dorocznych. Tym razem Barbara Ogrodowska eksploruje mikrokosmos obrzędów skupionych wokół jednostki i jej najbliższego otoczenia. Autorka przedstawia nie tylko zwyczaje wiejskie, ale jednocześnie pokazuje, jak podobne uroczystości czy wydarzenia wyglądały w rodzinach miejskich, a także szlacheckich.

Autorka podzieliła życie człowieka na trzy okresy: początki życia, pełnię oraz zmierzch życia. Każdy z wydzielonych segmentów to kolejny rozdział książki. W pierwszym z nich znajdziemy wiele informacji związanych nie tylko z narodzinami i chrzcinami, ale także obyczaje związane z menstruacją oraz ciążą i porodem. Szczególnie interesująca jest część poświęcona tak zwanym babkom, czyli wiejskim odpowiednikom akuszerek. Chociaż dziś trudno to sobie wyobrazić, porody z ich udziałem jeszcze do połowy XX wieku nie należały do rzadkości. Sama instytucja babki była w społeczności wiejskiej poważana - często był to też jedyny substytut personelu medycznego dostępny rodzącej.

Także z pierwszego rozdziału dowiemy się jak dawniej pielęgnowano niemowlęta, jak wyglądała pierwsza komunia, dawne zabawy i gry dziecięce. Rozdział zamyka część poświęcona edukacji oraz nauce szkolnej - jest to szkicowe opracowanie, które przybliży nam historię szerzenia oświaty na najbardziej elementarnym poziomie.

Drugi rozdział dotyczy młodości i wieku dojrzałego. Autorka skupia się w nim na sferze tradycji związanej z małżeństwem oraz wszystkim, co mu towarzyszy. Znajdziemy tu opis zmówin, a także przykłady dawnych konwenansów dotyczących zalotów. Dwa podrozdziały poświęcone są weselu - bardzo dokładnie opisany jest cały przebieg ceremonii, począwszy od przygotowań. Tę część książki zamyka omówienie przenosin i życia młodych w nowej rodzinie.

Ostatnia część książki dotycząca życia ludzkiego traktuje o starości i śmierci. Autorka wiele uwagi poświęciła opisowi dawnych tradycji pogrzebowych. Omówiła czuwanie przy zmarłym, a także zamieściła fragmenty monotonnych skarg żałobnych przerywanych szlochem i sentencjami modlitewnymi.

Warto również zwrócić uwagę na wyszczególnione w tekście wierzenia i przesądy, które miały na celu zabezpieczenie żywych przed szkodliwym działaniem duszy zmarłego, a także obfity materiał ilustracyjny pokazujący warianty strojów żałobnych na przestrzeni dziejów.

Końcowy rozdział poświęcony jest domowi. Autorka opisuje zwyczaje związane z jego budową oraz szczególne miejsce domu w polskiej kulturze. W dobie kryzysu rodziny warto może przyjrzeć się bliżej, jak dawniej postrzegano koligacje i relacje w obrębie drzew genealogiczych. Niektóre z opisanych zjawisk mogą wydać nam się dziwne i zupełnie nieadekwatne do współczesności, jednakże warto się nad nimi zastanowić i spojrzeć na nie w kontekście dawniejszych epok.